روز جهانی افشاگری علیه دخانیات!

مترجم: عادل نجفی | شهرآرانیوز؛  زمان زیادی لازم نیست صرف کنید. حتی در مقایسه با خیلی از تنقلات و تفریحات دیگر هم نیازی نیست هزینه چندانی بپردازید. یک کبریت و کمتر از ۱۰ هزار تومان وجه نقد لازم است تا انبوهی از عناصر جدول تناوبی را به درون ریه‌های خود هدایت کنید. آن روز‌ها که‌ می‌شد جوانان را با دعوت به صرف تنقلات از مصرف دخانیات منصرف کرد گذشت و جذابیت‌های تبلیغاتی و شیوه‌های بازاریابی شرکت‌های دخانیات، سازمان جهانی بهداشت را نیز نگران کرده است.

بر همین اساس، شعار سال ۲۰۲۵ روز جهانی نه به دخانیات، «افشاگری علیه جذابیت‌های دخانیات» انتخاب شد تا فرصتی باشد که همگان درباره تاکتیک‌های تبلیغاتی صنعت تنباکو و محصولات دخانی که به طور خاص نسل جوان را در سراسر جهان هدف قرار داده، گفت‌و‌گو و افشاگری کنند.

دخانیات را چه کسانی و کجا مصرف می‌کنند؟

پژوهشگران در ایالت کالیفرنیا با بررسی مصرف کنندگان دخانیات در این ایالت در فاصله سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱ به الگوی جالب توجهی از میزان مصرف دخانیات دست یافته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد هرچه جمعیت بیشتر به سمت مناطق شهری و حومه‌های آن حرکت کرده، تمایل به مصرف دخانیات افزایش یافته است. به عبارت دیگر، شاخصه‌های اقتصادی و اجتماعی بیشتر از محیط زیست بر مصرف دخانیات اثرگذار است.

زندگی پرتنش و پرسرعت شهری و همچنین دسترسی بسیار آسان به عرضه کنندگان دخانیات باعث شده تا شهروندان از سیگار به عنوان یک پناهگاه روحی استفاده کنند. باوجود پویش‌های آگاهی بخش متعدد برای اطلاع رسانی درباره مضرات مصرف دخانیات، پذیرش بالای فرهنگ مصرف دخانیات در گردهمایی‌های اجتماعی نظیر رستوران ها، باشگاه‌های شبانه و فضا‌های باز،  مصرف آن را به عنوان رفتاری عادی تلقی ساخته است.

مردان مضطرب، زنان عاصی

در میان گروه‌های سنی مختلف، جوانان اعم از دختر و پسر به ویژه در دوران تحصیلات دانشگاهی یا سال‌های اولیه اشتغال بیشتر از محصولات دخانی استفاده می‌کنند. آن‌ها مصرف سیگار را به عنوان نشانه پذیرش اجتماعی و کمک کننده به آرامش ذهنی گزارش کرده‌اند. اما این روند با افزایش سن در میان بانوان و آقایان معکوس شده و خانم‌ها تمایل بیشتری به آغاز مصرف دخانیات دارند.

در میان کسانی که دیرتر سیگار کشیدن را شروع می‌کنند (کسانی که از سن شانزده سالگی یا بالاتر شروع می‌کنند)، زنان در مقایسه با مردان با خطرات قابل توجهی در معرض چندین بیماری هستند. این زنان بیشتر احتمال دارد که به فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، اختلال افسردگی اساسی و اختلال اضطراب فراگیر مبتلا شوند.

برای بزرگ سالان مسن تر، تفاوت‌های جنسیتی حتی نگران کننده‌تر می‌شود. تحقیقات انجام شده روی بزرگ سالان پنجاه سال به بالا نشان داد که در میان سیگاری‌های قهار (کسانی که بیش از ۲۸ پاکت در ماه سیگار می‌کشند)، زنان در مقایسه با مردان، خطر مرگ زودرس و سکته مغزی بیشتری ثبت کرده‌اند. به طور خاص، زنان ۳۰٪ خطر مرگ زودرس و ۳۷٪ خطر سکته مغزی بیشتری را نشان داده‌اند.

تأثیرات دخانیات بر سلامت روان نیز الگو‌های جنسیتی متفاوتی را نشان می‌دهد. زنانی که سیگار می‌کشند، صرف نظر از زمان شروع، دوبرابر بیشتر از مردان احتمال ابتلا به اختلال افسردگی و دوبرابر بیشتر از مردان احتمال ابتلا به اختلال اضطراب فراگیر را دارند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که زنان ممکن است از سیگار کشیدن به عنوان یک مکانیسم مقابله با مشکلات اساسی سلامت روان استفاده کنند و چرخه خطرناکی از وابستگی را تجربه کنند.

در ادامه حتما بخوانید هشدار وزارت بهداشت درباره اعتیاد به سیگار به ویژه در بین زنان و دختران

آتش بر نیستان

تأثیر زیست محیطی سیگار کشیدن بسیار فراتر از نگرانی‌های مربوط به سلامت فردی است و بحرانی جهانی ایجاد می‌کند که بر اکوسیستم ها، حیات وحش و تغییرات اقلیمی نیز تأثیر می‌گذارد. ردپای زیست محیطی صنعت دخانیات از نظر وسعت و شدت، سرسام آور است. هر ساله، تولید و مصرف دخانیات جان بیش از ۸ میلیون انسان و ۶۰۰ میلیون درخت را‌ می‌گیرد و با نابودی ۲۰۰ هزارهکتار زمین و ۲۲ میلیارد تن آب، ۸۴ میلیون تن دی اکسید کربن را در جهان پراکنده می‌کند.

ردپای کربن صنعت دخانیات معادل یک پنجم دی اکسید کربن تولید شده از صنعت هواپیمایی تجاری در هر سال است. این سهم عظیم در انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی را تسریع می‌کند و بر الگو‌های آب و هوایی و ثبات زیست محیطی در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد. شاید مشهودترین تأثیر زیست محیطی از پسماند‌های سیگار ناشی شود. محصولات دخانی پرآشوب‌ترین ماده روی کره زمین هستند و تقریبا ۴.۵ تریلیون فیلتر سیگار سالانه محیط زیست ما را آلوده می‌کنند. این فیلتر‌ها حاوی بیش از ۷ هزارماده شیمیایی سمی هستند که هنگام دور انداختن، به خاک، سیستم‌های آبی و محیط‌های دریایی نفوذ می‌کنند.

ته سیگار‌ها تقریبا ۳۸٪ از کل زباله‌های جمع آوری شده در سراسر جهان را تشکیل می‌دهند و این امر آن‌ها را نه تنها به یک خطر زیست محیطی، بلکه به یک چالش مهم مدیریت پسماند برای شهر‌ها تبدیل می‌کند. آلودگی پلاستیکی ناشی از فیلتر‌های سیگار، دومین نوع آلودگی پلاستیکی در سطح جهان را نشان می‌دهد. این میکروپلاستیک ها، اقیانوس ها، رودخانه ها، سواحل و فضا‌های شهری را آلوده می‌کنند، به حیات وحش آسیب می‌رسانند و وارد زنجیره غذایی می‌شوند.

چرتکه دود و دم

بار اقتصادی سیگار کشیدن هزینه‌های هنگفتی را بر سیستم‌های مراقبت بهداشتی، دولت‌ها و مالیات دهندگان در سراسر جهان تحمیل می‌کند. هزینه‌های پاک سازی پسماند‌های سیگار به تنهایی بار مالی درخور توجهی را بر شهر اضافه می‌کند. چین سالانه تقریبا ۲.۶ میلیارد دلار، هند حدود ۷۶۶ میلیون دلار، برزیل و آلمان نیز هر کدام سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون دلار برای پاک سازی زباله‌های تنباکو هزینه می‌کنند.

اگر مصرف دخانیات در سال‌های آینده همچنان افزایش یابد، پیامد‌های اقتصادی آن به طرز چشمگیری چندبرابر خواهد شد. هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی با ابتلای بیشتر افراد به بیماری‌های مرتبط با سیگار کشیدن، از جمله سرطان، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و اختلالات تنفسی، افزایش خواهد یافت. ضرر‌های بهره وری ناشی از بیماری، ناتوانی و مرگ زودرس، حتی اقتصاد‌های بزرگ جهان را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

شهر‌ها علیه دخانیات

چندین شهر رویکرد‌های نوآورانه‌ای را برای کاهش میزان مصرف دخانیات و ایجاد انگیزه در شهروندان برای ترک آن اجرا کرده‌اند. مدیران شهری فرانسه و اسپانیا قانون مسئولیت گسترده تولیدکننده را با پیروی از «اصل پرداخت توسط آلوده کننده» تصویب کرده‌اند که شرکت‌های دخانیات را مسئول پاک سازی آلودگی‌هایی که ایجاد می‌کنند، قرار می‌دهد. این رویکرد، هزینه‌های پاک سازی را در حقیقت از مالیات دهندگان به صنایعی که باعث ایجاد مشکل می‌شوند، منتقل می‌کند.

سانفرانسیسکو در ایالت کالیفرنیا، به یک الگوی پیشتاز در سیاست‌های جامع کنترل دخانیات تبدیل شده است. این شهر محدودیت‌های شدیدی را در فروش دخانیات اعمال کرده، سیگار کشیدن را در بسیاری از مناطق عمومی ممنوع کرده و شرکت‌های دخانیات را ملزم به مشارکت در برنامه‌های پاک سازی و بهداشتی کرده است. مجموعه این تلاش‌ها به کاهش میزان مصرف دخانیات و محافظت از سلامت عمومی و محیط زیست کمک کرده است.

بسیاری از شهرداری‌ها نیز برنامه‌های ترک سیگار موفقی را اجرا کرده‌اند که خدمات پشتیبانی رایگان یا کم هزینه را برای کمک به افراد در ترک دخانیات ارائه می‌دهند. این برنامه‌ها اغلب شامل مشاوره، درمان جایگزین نیکوتین و گروه‌های حمایت اجتماعی هستند که هم به اعتیاد جسمی و هم به جنبه‌های اجتماعی سیگار کشیدن می‌پردازند.

دخانیات قانون پذیر است؟

دولت‌ها در سراسر جهان قوانین مختلفی را برای محدود کردن مصرف ذخانیات و محدود کردن دسترسی جوانان به آن اجرا کرده‌اند. بسیاری از کشور‌ها اکنون سیگار کشیدن را در مکان‌های عمومی، رستوران‌ها و وسایل حمل و نقل عمومی ممنوع کرده‌اند. ایجاد قوانین «فضا‌های بدون دود»، افراد غیرسیگاری را از قرار گرفتن در معرض دود دست دوم محافظت می‌کند؛ آلاینده‌ای که تحقیقات نشان می‌دهد خطرات بیماری قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

قوانینی که فروش دخانیات را در نزدیکی مدارس و دسترسی افراد زیر سن قانونی را محدود می‌کنند، به ابزار‌های رایج سیاست گذاری تبدیل شده‌اند. بسیاری از حوزه‌های قضایی، خرده فروشان دخانیات را ملزم به اخذ مجوز‌های ویژه، محدود کردن نمایش تبلیغات و تأیید سن مشتریان قبل از فروش می‌کنند. در برخی از شهر‌های جهان حداقل سن خرید دخانیات به ۲۱ سال افزایش یافته و مالیات بیشتری بر محصولات دخانی وضع کرده‌اند تا از مصرف آن جلوگیری کنند، اما در واقعیت کمتر اثری از موفقیت آن‌ها مشاهده می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید بهره‌مندی صنایع دخانی از عادی‌انگاری مصرف دخانیات توسط سلبریتی‌ها

دخانیات در ایران و همسایگان

با وجود قوانین کنترل دخانیات، کشورمان با چالش‌های قابل توجهی در مهار مصرف سیگار، به ویژه در میان جمعیت شهرنشین، روبه رو ست. ایران در سال ۱۳۷۶ قانون ممنوعیت‌های جامع سیگار کشیدن در فضا‌های عمومی را اجرا کرد و مصرف دخانیات را در ساختمان‌های دولتی، هتل‌ها و حمل و نقل عمومی ممنوع کرد، اما در عمل اجرای این قوانین همچنان چالش برانگیز است و بسیاری از هم وطنان در مناطق ممنوعه سیگار می‌کشند.

تقریبا ۲۰٪ از مردان بالغ و ۴.۵٪ از زنان روزانه سیگار می‌کشند و در ۶۰ هزارمرگ سالانه مرتبط با سیگار نقش دارند. حمیدرضا شاهسون، دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران اواخر اردیبهشت ۱۴۰۳ در مصاحبه با رسانه‌ها اعلام کرد: مصرف سیگار به دلیل کم توجهی به راهکار‌های کارشناسی و فرهنگی در کشور در حال افزایش است، به طوری که سالانه ۷۰ میلیارد نخ سیگار در ایران تولید، توزیع و مصرف می‌شود.

 در ۱۰ سال اخیر شرکت‌های تولید دخانیات از هشت کارخانه به ۲۸ کارخانه رسیده است. افزایش سه برابری تولید سیگار در کشور بیانگر رشد بسیار بالای استعمال دخانیات در کشور و نشان دهنده وجود مسائل سیستماتیک در جلوگیری از دسترسی افراد زیر سن قانونی به این محصولات است.

مقایسه منطقه‌ای دسترسی به سیگار

ایران

با اجرای ضعیف قوانین، دسترسی آسان به دخانیات امکان پذیر است. فروشندگان در بازار‌ها اغلب به افراد زیر سن قانونی می‌فروشند و مصرف سیگار با قیمت تقریبی کمتر از دو دلار برای هر بسته بسیار مقرون به صرفه است.

ترکیه

قوانین سختگیرانه سال ۲۰۰۹، سیگار کشیدن در اماکن عمومی را ممنوع و فروش در نزدیکی مدارس را محدود می‌کند. مالیات‌های بالا، قیمت‌ها را به حدود پنج دلار برای هر بسته افزایش و دسترسی جوانان را کاهش داده است.

عراق

پس از سال ۲۰۰۳، حداقل مقررات تصویب شدند، اما همچنان انواع سیگار‌ها به طور گسترده در بازار‌ها و نزدیک مدارس موجود هستند. یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ نشان داد که میانگین زمان خرید دخانیات در بغداد کمتر از پنج دقیقه است.

امارات متحده عربی

اجرای دقیق ممنوعیت‌های عمومی و بررسی دیجیتالی هویت مصرف کنندگان، فروش به نوجوانان را محدود می‌کند. قیمت گذاری ویژه (تقریبا هشت دلار برای هر بسته) و بسته بندی ساده، مانع از مصرف بیشتر شده است.