۱۳ فروردین، از افسانه پوریم تا جشن طبیعت

روایت بهم‌پیوستگی تاریخ ایران و طبیعت یک روایت بسیار طولانی است به‌طوری که به‌جرئت می‌توان گفت طبیعت‌دوستی، همیشه بخشی از سرشت ایرانیان بوده است. در تاریخ ایران از دوران باستان تاکنون، همیشه لذت‌بردن از مظاهر طبیعت در رویه عادی زندگی مردم جای داشته و طبیعت‌گردی، همیشه یکی از علایق غیرقابل تغییر ملت ایران در طول تاریخ بوده است. در اثبات این ادعا، آثار معتبر و متعددی وجود دارد که برای ما روایت‌های دقیقی از ماهیت این همبستگی بازگو می‌کنند.

کتاب ارزشمند «آثار باقیه عَنِ القُرُون خالیه» به قلم ابوریحان بیرونی، فیلسوف و دانشمند برجسته ایرانی بخشی از این گنجینه هویت تاریخی است. نویسنده در کتاب خود به صراحت می‌گوید که از دوران باستان تاکنون، عمده جش‌های ریشه‌دار ایرانیان ارتباط مستقیم با طبیعت داشته است. از جشن سیرسوران در ایران باستان که در آبان برگزار می‌شد و مردم در آن روز سیر می‌خوردند، تا شب یلدا که اولین شب زمستان و طولانی‌ترین شب سال است و حتی همین نوروز که از دل تاریخ کهن ایران بیرون آمده و جشن ملت را به بهار طبیعت پیوند می‌زند. حُسن ختام این نوروز باستانی نیز همین ۱۳ فروردین و روز طبیعت است که در آن مردمان ایران زمین با خانواده به دامان طبیعت می‌روند تا بهار و زیبایی‌های طبیعت را به متن زندگی خود بیاورند.

بسیاری از عادات و سنت‌های مرتبط با نوروز که ماهیتی منطبق با طبیعت دارد، امروزه نیز برقرار است، اما متأسفانه شاید اکثر مردم از ریشه‌های کهن آن بی‌اطلاع باشند. مثلاً همین سنت خانه‌تکانی که الان هم وجود دارد، یکی از آداب زیبای مردمان ایران باستان بوده که منازل خود را تمیز می‌کردند، لوازم بدردنخور را دور می‌ریختند و در فصلی که بهار دوباره جان می‌گیرد، آنها هم لباس نو می‌پوشیدند و در خانه‌هایی که تازه آراسته شده، از مهمان پذیرایی می‌کردند.

نوروز نماد بازگشت به زندگی، شکوفایی و آغاز یک دوره جدید است. بهاری که طبیعت را به زندگی مردم پیوند می‌زند، با نوروز گرامی داشته می‌شود و سبزه‌ای که در روز ۱۳ فروردین گره زده می‌شود، در واقع یکی از گره‌های سبک زندگی ایرانی با طبیعت است. اگرچه برای فلسفه به‌در کردن ۱۳، داستان‌های خیالی و موهومی هم در باور عوام وجود دارد و این همدلی با طبیعت، مقارن با روز پوریم و قتل‌عام ۷۵ هزار از اصیل‌زادگان (ویسپوران) توسط خشایارشاه دانسته شده، اما فارغ از همه این حرف‌های پوچ و بی‌اساس، واقعیت این است که ۱۳ فروردین در طول تاریخ برای ایرانیان روز طبیعت بوده است؛ روزی که نشاط محیط زیست طبیعت ایران با شادی درون ایرانیان پیوند می‌خورد و به‌خاطر سرشت پاک ایرانیان، این سنت از دوران کهن تا به امروز حفظ شده است.