حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ بسیار از همراهی قرآن و اهل‌بیت (ع) به‌عنوان میراث رسول خدا (ص) شنیده‌ایم، اما بیشتر ما نمی‌دانیم از این همراهی چگونه باید بهره برداریم. میراث مکتوب شیعه به‌عنوان مرجعی معتبر، یکی از راه‌های اتصال و توسل به معارف اهل‌بیت (ع) است؛ معارفی که اصول دین و آموزه‌های الهی قرآن را برای ما تعریف و تفسیر کرده‌اند.
صحیفه‌سجادیه، ارزشمندترین یادگار امام‌سجاد (ع)، یکی از این آثار مکتوب است؛ اثری که شهید مطهری آن را قدیمی‌ترین کتاب شیعه بعد از قرآن معرفی کرده و معتقد است دعا‌های صحیفه‌سجادیه، هم از نظر سند و هم از نظر محتوا، بسیار اعتبار دارد. (فلسفه اخلاق، ۳۶). اثری که باید برای انس با آن و شناخت مفاهیم و آموزه‌هایش برنامه‌ریزی کنیم و پیش برویم. به همین منظور در سلسله‌مطالبی، آموزه‌های این اثر ارزشمند را بررسی خواهیم کرد.
صحیفه سجادیه در زمانی تقریر شد که بسیاری از شیعیان راه ارتباطی مستقیمی با امام عصرشان نداشتند و درحقیقت مسیر ارتباطی بود که امام سجاد (ع) برای ترویج مفاهیم دین انتخاب کردند. در بین ما ایرانیان این کتاب در دوره محمدتقی مجلسی به مردم معرفی شد.
این عالم بزرگ برای معرفی صحیفه تلاش بسیار کرد و گفته می‌شود درنتیجه اقدامات او در شهر اصفهان، اهل هر خانه یک صحیفه‌سجادیه داشتند و مردم از ادعیه آن بهره‌های بسیار بردند.
خوب است بدانیم که این اثر در دوره قاجار هم جزو نخستین کتب ادعیه‌ای بود که به کمک چاپ سنگی منتشر شد و دراختیار مردم قرار گرفت.
پس از انقلاب نیز تلاش‌های بسیاری برای معرفی این میراث گران‌بها شده است و درحال‌حاضر در اماکن متبرکه و مساجد، این میراث گران‌بها درکنار قرآن و نهج‌البلاغه دردسترس است.
دردسترس بودن، اولین قدم برای آشنایی با صحیفه‌سجادیه است. درحال‌حاضر چند نوع صحیفه‌سجادیه با ترجمه‌های متفاوت موجود است. ترجمه حسین انصاریان معروف‌ترین نسخه این اثر است. ترجمه‌های مهدی الهی‌قمشه‌ای و محمدمهدی فولادوند نیز از ترجمه‌های مشهور صحیفه‌سجادیه است. اگر به‌دنبال ترجمه‌ای روان از این اثر گران‌قدر هستید، ترجمه انصاریان مناسب است.
موسوی‌گرمارودی، شاعر معاصر، ترجمه‌ای ادبی از صحیفه‌سجادیه ارائه داده است که فصاحت و بلاغت و شاعرانگی کلام امام‌سجاد (ع) را نشان می‌دهد. رهبر معظم انقلاب نیز از بین ترجمه‌های متعدد معاصر این اثر، ترجمه محمدمهدی رضایی را مناسب دانسته‌اند. با این توضیحات، شما سری به چاپ‌های متعدد بزنید و چند ورق از هرکدام را مطالعه کنید و آن‌گاه تصمیم بگیرید که با کدام‌یک بهتر ارتباط برقرار می‌کنید. بهتر است در ابتدا کتابی را که سبک‌تر و کوچک‌تر است، انتخاب کنید تا در زمان‌های بیشتری بتوانید صحیفه را همراه خود داشته باشید.
به‌گفته برخی پژوهشگران، مضمون دعا‌های صحیفه‌سجادیه بیشتر توحیدی و درون‌مایه اصلی آنها تضرع به درگاه خداوند است. امام سجاد (ع) در صحیفه، اصول اخلاقی و شیوه زندگی اجتماعی‌سیاسی را در قالب دعا و مناجات بیان کرده‌اند، به‌گونه‌ای‌که مردم می‌توانستند با خواندن این دعا‌ها با رویکرد سیاسی امام آشنا شوند. (ویکی‌شیعه، مدخل صحیفه‌سجادیه). علما و اندیشمندان بسیاری درباره مفاهیم صحیفه‌سجادیه نوشته و سخن گفته‌اند. مطالعه این سخنان راهنمای خوبی برای شروع انس با این اثر ارزشمند است.
همچنین آثاری هست که در شرح نیایش‌های امام سجاد (ع) نوشته شده است و می‌توانیم به آنها مراجعه کنیم. برخی آثار به دسته‌بندی مفاهیم و موضوعات مطرح‌شده در صحیفه پرداخته‌اند و مرجع خوبی برای مطالعه هستند؛ به‌عنوان مثال در کتاب «حدیث بندگی»، سیدکاظم ارفع موضوع‌های مطرح‌شده در صحیفه‌سجادیه را به ترتیب حروف الفبا شرح می‌دهد.
رهبر معظم انقلاب در بیانات متعددی به معرفی این میراث گران‌بها پرداخته‌اند. ایشان در سخنی در معرفی ادعیه صحیفه نکاتی گفته‌اند که برای شروع مطالعه این اثر مفید است:
«این دعا‌های صحیفه‌سجادیه بحر مواج معارف اسلامی است. شما این دعای اول صحیفه‌سجادیه را که در [باره‌ی]توحید است نگاه کنید، دعای دوم را که درباره پیغمبر است نگاه کنید، دعای سوم را که درباره مؤمنین است نگاه کنید، ببینید اصلا چه هست. دعای پنجم صحیفه‌سجادیه: «اللَّهُمَّ أَغْنِنی عَنْ هِبَه الْوَهَّابِینَ بِهِبَتِک، وَ اکفِنی وَحْشَه الْقَاطِعِینَ بِصِلَتِک» اینها حرف‌های خیلی مهمی است؛ قطع قاطعین شما را وحشت‌زده نکند وقتی به خدا متصل‌اید.
اینکه می‌گوید «وَ اکفِنی» این درواقع دارد درس می‌دهد به ما؛ فقط خواستن از خدا نیست؛ خواستن از خدا هم هست، اما فقط آن نیست. دارد به ما می‌گوید شما اکتفا کن به صله با پروردگار. بگذار همه دنیا [ارتباطشان را]قطع کنند، به قول خودشان [تو را]منزوی کنند. به‌درک! انزوای آنها چه ضرری به ما می‌زند؟ حالا از انزوا خارج شدیم، چه خیری بردیم؟
حالا مثلا از انزوا خارج شدیم، کجاست [آن منفعت]؟ چه فایده‌ای را از خروج از انزوا [بردیم]؟ اینها ببینید معارف اسلامی است. «أَغْنِنی عَنْ هِبَه الْوَهَّابِینَ بِهِبَتِک»: هبه تو مهم است، بخشش تو مهم است، هبه وهابین چه اهمیت دارد که به ما هبه کنند و بخشش کنند و کمک کنند؟ غرض [اینکه]اینها یک دنیایی است».