«ایده» موجب برتری هنرمند بر هوش مصنوعی می‌شود

به گزارش شهرآرانیوز، به زبان ساده، هوش مصنوعی مجموعه‌ای از سیستم‌های کامپیوتری است که می‌توانند بسیاری از کار‌ها مانند استدلال کردن، تصمیم گیری، حل مسئله و ... را تا حد زیادی شبیه انسان و گاهی حتی بهتر و دقیق‌تر از انسان انجام دهند. هوش مصنوعی نقش محوری در تحول و انقلاب صنعتی عصر حاضر دارد و ضروری است درباره فرصت‌ها و تهدید‌های آن بیشتر بدانیم.

اما این هوش مصنوعی، کم کم راه پای خود را در عرصه‌های مختلف زندگی انسانی باز کرده و اتفاقا عرصه‌های فرهنگی و هنری هم از این قاعده مستثنا نبوده است. بنابراین، ضروری است که با شناخت بیشتری از این مقوله، راه را برای استفاده بهینه از آن هموار کنیم. در گفت‌و‌گو با محمدحسین خدارحمی، کارشناس حوزه هوش مصنوعی، پرسش‌هایی در حوزه هوش مصنوعی و کاربرد آن در هنر مطرح کردیم که در ادامه می‌خوانید.

چه اتفاقی افتاد که خود شما به عرصه هوش مصنوعی گرایش پیدا کردید؟

تحصیلات کارشناسی من در رشته مهندسی کامپیوتر و در مقطع کارشناسی ارشد نیز در گرایش هوش مصنوعی است که زیر مجموعه مهندسی کامپیوتر بوده است. در گذشته در دوره‌های آموزشی مجید شاه حسینی شرکت کرده‌ام و به همین دلیل، در حوزه مبانی و تحلیل از سینما جدا نبودم. ضمن اینکه این دوره‌ها در حوزه هنری برگزار می‌شد و همین فضای عمومی حوزه هنری هم باعث می‌شد چندان از تولید سینمایی و داستانی جدا نباشم.

بنابراین، تلاش کردم در یک فعالیت بین رشته‌ای، بین سینمای مستند و داستانی و هوش مصنوعی ارتباط برقرار کنم و این اتفاقی بود که باعث شد در این موضوع ورود پیدا کنم. ضمن اینکه تأکید رهبر انقلاب اسلامی مبنی بر لزوم توجه به حوزه هوش مصنوعی نیز در این زمینه مؤثر بوده است.

هرچند وقتی تحصیلات خود را در رشته هوش مصنوعی آغاز کردم، چندان به فکر آن نبودم که از این مقوله در حوزه رسانه استفاده کنم. اما کم کم و با ارتباط بیشتر با دوستانی که در حوزه مدیریت رسانه تحصیل و فعالیت می‌کردند، تلاش کردم تا بتوانم در موضوع ارتباط بین تولیدات رسانه‌ای و هوش مصنوعی ورود کنم.

هوش مصنوعی می‌تواند بازار محصولات هنری را در انحصار خود بگیرد؟

اینکه موضوع هوش مصنوعی در بازار رسانه و تصویر تأثیر می‌گذارد، امری قطعی است و الان هم این اتفاق در حوزه‌های مختلف از جمله تبلیغات و کار‌های هنری موجود به چشم می‌خورد. هرچند در بحث ویدیو هنوز جا دارد که این فعالیت بیشتر شود. اما واقعیت مسلم این است که همان طور که با وجود عکاسی، نقاشی از بین نرفته و اصالت نقاشی همچنان حفظ شده است، با وجود ورود هوش مصنوعی، اصالت کار‌های عکاسی و فیلم‌هایی که در گذشته و با ابزار متداول روز تولید شده، حفظ شده و وجود دارد.

البته نباید از یاد ببریم همان طور که عکاسی بر نقاشی تأثیر گذاشت و آن را به یک کالای لوکس تبدیل کرد، هوش مصنوعی هم تأثیر خود را بر دیگر ابزار‌ها می‌گذارد. اما این گونه نیست که ابزار‌های قبلی را به طور کلی حذف کند. بسیاری از استادان هنری، به این نتیجه رسیده‌اند که باید از این ابزار هم در کنار کار‌های خود استفاده کنند.

این هنرمندان نیستند که عوض می‌شوند. فقط ابزار آن هاست که به اقتضای روز تغییر می‌کند. البته این موضوع را نیز نباید از یاد ببریم که، چون محصول و خروجی هوش مصنوعی از جنس ماشین و ابزار است، روح ندارد. همان طور که نقاشی هیچ گاه نمرده و جایگاه خود را حفظ کرده و استادان بنام توانسته‌اند اصالت آن را حفظ کنند و شاهکار‌های روز نقاشی هم هنوز مسیر خود را ادامه می‌دهد، قطعا درباره هوش مصنوعی هم با همه وسعت بازاری که دارد همین طور است. در این فرایند به روز شدن، هوش مصنوعی و ابزار دیجیتال هیچ گاه نمی‌تواند جای تصویر زنده دوربین آنالوگ را بگیرد.

نقطه قوت توانمندی انسانی و به ویژه هنرمند بر هوش مصنوعی چیست؟

چیزی که در عصر هوش مصنوعی موجب برتری هنرمندان می‌شود، ایده است و آن روحی که هنرمند به ابزار می‌دهد. هنوز هم خلاقیت هوش مصنوعی چندین گام از انسان عقب‌تر است. با توجه به نوع یادگیری هوش مصنوعی، هنوز زمان زیادی فاصله داریم تا هوش مصنوعی را به عنوان یک ابزار خلاق و ایده پرداز استفاده کنیم.

شاید تصویر دوربین آنالوگ الان به یک کالای لوکس تبدیل شده است و نمی‌توان آن را در هر جایی دید، اما هنوز نمرده و احترامی که باید به آن هنر و ابزار گذاشت، به جای خود باقی است. هوش مصنوعی بیشتر ابزاری برای افرادی است که محتوایی برای ارائه دارند و با استفاده از این ابزار، محتوا را به شکل ساده تری ارائه می‌کنند.

قطعا اکنون نمی‌توان به خروجی‌های هوش مصنوعی عنوان «شاهکار» اطلاق کرد. اما نباید این را نیز نادیده گرفت که محصول هوش مصنوعی، خروجی‌های چابک رسانه‌ای است که کار را برای استفاده از ابزار‌های هنری قدیمی تر، ساده کرده است.

آیا این خطر احساس نمی‌شود که هوش مصنوعی، هنر را به سمت عرفی شدن سوق می‌دهد؟

خطر «عرفی شدن» از جمله مواردی است که می‌تواند با ورود هوش مصنوعی اتفاق بیفتد. اما این موضوع به فرهنگ سازی نیاز دارد. شاید در مواردی استادان هنر‌های سنتی در برابر ورود ابزار جدید، قافیه را هم باختند. اما رسانه هم نباید اجازه دهد که این اتفاق بیفتد و در حوزه فرهنگ سازی به گونه‌ای عمل کند که این احساس و تلقی ایجاد نشود.

هوش مصنوعی موجب سرعت و ساده شدن و حتی ارزان شدن رسیدن به برخی از محصولات می‌شود. اما بنا نیست منزلت کار استادانه را خدشه دار کند. کاربر و استفاده کننده از هوش مصنوعی، در نهایت یک تکنیسین است. تکنیسین هوش مصنوعی هیچ وقت «علی حاتمی» نمی‌شود.

به عنوان مثال، ابراهیم حاتمی کیا در ساخت فیلم «موسی» بیان استادانه خود را با ابزار جدید ارائه کرده است. اگر ذهن استادان هنرمند ما درگیر این نشود که هوش مصنوعی را رقیب خود بدانند، اتفاقی در زمینه حفظ و منزلت هنر و هنرمند نمی‌افتد. البته باید فرهنگ سازی در سطوح مختلف عمومی و نخبگانی اتفاق بیفتد.

چه کنیم که هنرمند با هوش مصنوعی رفاقت کند؟

ما در برخورد با هر پدیده که هوش مصنوعی هم یکی از آن پدیده‌ها و شاید بزرگ‌ترین آن هاست، می‌توانیم به دو صورت برخورد کنیم. یک راه این است که شدید از آن بترسیم یا در طرف مقابل، به شدت شیفته آن شویم و در حقیقت، افراط و تفریط داشته باشیم که درآن صورت، فرهنگ استفاده از آن پدیده خراب می‌شود.

اما نباید از یاد ببریم که هوش مصنوعی، ابزاری مثل آچار فرانسه است که البته تاکنون نظیر آن هم وجود نداشته و کار خودش را هم انجام می‌دهد و در نهایت مهم است. آن قدر مهم که رهبر انقلاب اسلامی هم تأکید می‌کنند اگر در این مقوله عقب بمانیم، مانند این است که در انقلاب صنعتی عقب مانده‌ایم. به عبارت دیگر، هوش مصنوعی همان قدر که مهم است، همان قدر هم «ابزار» است.

باید نگاهی که به آن داشته باشیم، از جنس نگاه ابزاری باشد. اگر بیش از یک ابزار از هوش مصنوعی توقع داشته باشیم، در عمل خود را به آن باخته‌ایم. مگر آنکه شرایطی ایجاد شود که بتوان به یک ابزار، به عنوان محتوایی هم اعتماد کرد که به نظر می‌رسد هنوز دور است که به این مرحله برسیم.

به نظر شما چگونه می‌توان هوش مصنوعی را بومی سازی کرد؟

شهید آوینی می‌گفت سینما ابزاری است که مولود فرهنگ غرب است، ولی می‌شود به آن افسار زد و از آن استفاده کرد. ابزار هوش مصنوعی هم این خطر را دارد که غربی است و از فرهنگ غرب آمده است و اگر بخواهد به من تصویر ایرانی بدهد، تصویری است که در دنیای غرب از آن ترسیم کرده است. اما راهکار‌هایی می‌توان پیدا کرد که در ارائه دیتای مبتنی بر آموزش‌های بومی خود به هوش مصنوعی استفاده کنیم و دچار چالش نشویم.

هر چند ما هنوز به لحاظ سخت افزاری نسبت به امکانات روز سخت افزاری عقب هستیم و نتوانسته‌ایم این ابزار را به صورت گسترده در اختیار بگیریم. اما کم کم این استعمار سخت افزاری هم در حال شکسته شدن است و تحقق خروجی‌هایی مبتنی بر ابزار هوش مصنوعی و مبتنی بر آموزه‌های داخلی هم چندان دور از انتظار نیست. ضمن اینکه همیشه روش‌هایی برای غلبه خط قرمز‌های تکنیکی آن هم وجود دارد.