پشت‌پرده سیاه پست‌های رنگی کودکانه در اینستاگرام | چرا فعالیت کودکان و نوجوانان در فضای مجازی پررنگ شده است؟

به گزارش شهرآرانیوز، کافی است بعد از واردشدن به اینستاگرام، روی نماد ذره‌بین پایین صفحه بزنید، تا وارد دنیای فوق‌مدرن کودکان امروز شوید. تصاویری از تمسخر اشتباهات لغوی بچه سه‌ساله توسط پدر و مادر تا رقص و آواز یک کودک پنج‌ساله با ناخن‌های کاشت و آرایش‌های بزرگ‌سالانه و جوک‌های ممیزی یک طفل هشت‌ساله، همه‌وهمه از دستاورد‌های جدید جهان ناشناخته اینستاگرام است. دنیایی که از هیچ کاری برای فراگیرترشدن، دست نمی‌کشد و حالا کارش به جایی رسیده که برخی افراد تشنه «لایک و ویو‌های میلیونی» را به سوءاستفاده از فرزندان معصومشان واداشته است و با لایه خوش‌وآب‌رنگی که بر آن کشیده، چشم پدرومادر‌ها و حتی مخاطبین این دست از محتوا‌ها را بر حقیقت تلخ نوعی از کودک‌آزاری بسته است.

چندی پیش بود که سازمان یونیسف با انتشار یک پیمان‌نامه، حقوق کودک را به صورت جدی مورد توجه قرار داد و به اهمیت آن پرداخت. در یکی از مواد این پیمان‌نامه بین‌المللی، اشاره شده است که «هیچ فردی حق ندارد تصویری که یک کودک را در وضعیتی نامناسب نشان می‌دهد، به نمایش بگذارد؛ چراکه بدون رضایت آگاهانه کودک، این کار جرم تلقی خواهد شد.» باوجوداین، ما همچنان در فضای مجازی شاهد تصاویر گوناگونی از کودکان هستیم که به‌ واسطه و همراهی والدینشان پا به بستر‌های گوناگون مجازی از جمله اینستاگرام می‌گذارند و ناخواسته برای جذب مخاطب، خود را در گودالی عمیق می‌اندازند.

متأسفانه این اتفاق تنها به خانواده این کودکان هم محدود نمی‌شود و گریبان بسیاری از مراکز زیبایی و کسب‌وکار‌های مختلف را گرفته و آن‌ها را ترغیب می‌کند که با پرداخت مبالغی گا‌هاً فضایی به خانواده‌ها، از دنیای کودکانه‌ بچه‌ها برای جذب مخاطب سوءاستفاده کنند.

اگر با تعدادی از این دست خانواده‌ها که برای بیشتر دیده شدن در فضای مجازی از کودکان بهره می‌برند صحبت کنیم، با رضایت آن‌ها مواجه خواهیم شد که با لبخند از موفقیت فرزندشان در فضای مجازی سخن می‌گویند؛ اما آیا این اتفاق از نظر حقوقی و روانشناختی، موقعیت مناسبی برای کودک است؟ آیا تنها رضایت والدین می‌تواند مهر تأییدی بر این ماجرا باشد؟ در ادامه این گزارش طی گفت‌وگو با فاطمه قاسم‌زاده، روانشناس حوزه کودک و نوجوان، به بررسی این مسئله پرداختیم تا بدانیم حضور کودکان در فضای گسترده مجازی چه آثاری بر آن‌ها و آینده جامعه ما خواهد داشت؟

زنگ‌خطر علم روانشناسی و حقوق برای حضور کودک در فضای مجازی

فاطمه قاسم‌زاده در گفت‌و‌گو با خبرنگار شهرآرانیوز، درخصوص فراگیری فضای مجازی در جامعه کنونی اظهار کرد: فضای مجازی در جامعه ما یک مسئله فراگیر و ناگزیر خصوصاً برای نسل جدید است؛ بنابراین نمی‌توان کودکان را از آشنایی با این فضا به طور کلی منع کرد و لازم است با آگاهی‌دادن به والدین و بزرگ‌ترها، این حضور را مدیریت کرد، اما متأسفانه در جامعه امروز شاهد این مسئله هم هستیم که این آگاهی‌بخشی به طور صحیح اتفاق نمی‌افتد و عموماً اولین مواجه کودکان با فضای مجازی، به‌واسطه والدین برای سرگرم‌کردن آن‌ها و جلوگیری از شیطنت‌های دردسرساز رخ می‌دهد.

این روانشناس کودک و نوجوان در ادامه خاطرنشان کرد: هیچ پدر یا مادری حق ندارد به‌جای بچه‌ تصمیم بگیرد و بدون اجازه عاقلانه و منطقی او، تصاویر مربوط به وی را در فضای مجازی منتشر کنند. طبق اصول حقوق کودک و مبانی روانشناختی، به‌نمایش‌گذاشتن تصاویری از کودکان که به منظور ایجاد یک موقعیت طنز رخ دهد، کار درستی نیست و تبعات حقوقی و آسیب‌های روانی برای کودک درپی خواهد داشت.

وقتی سازمان‌های آموزشی و خانواده‌ها برای نابودی کودک دست به دست هم می‌دهند

قاسم‌زاده در ادامه، به کم‌کاری در آموزش استفاده از فضای مجازی به خانواده‌ها و حتی کودکان توسط سازمان‌ها و ارگان‌های اثرگذار انتقاد کرد و گفت: پیش از ورود به فضای مجازی، باید به کاربران آموزش‌های لازم داده شود تا به طور صحیح پا به این میدان بگذارند و از هر محتوایی برای دیده‌شدن استفاده نکنند. اما متأسفانه در جامعه امروز ما به دلیل اینکه آموزشی در کار نیست، والدین با تشویق کودکان، آن‌ها را به حضور در فضای مجازی ترغیب می‌کنند. کم‌کاری مراکز مربوطه و رفتار اشتباه خانواده‌ها، اتفاقات سلسه‌واری هستند که به سلامت روانی کودک آسیب می‌زنند.

خلأ فرصت‌های حقیقی باعث فعالیت‌های مجازی می‌شود

وی در ادامه به بازخورد‌های متفاوت در فضای مجازی درخصوص فعالیت کودکان اشاره و عنوان کرد: این واکنش‌ها معمولاً مثبت هستند و کودک را به ادامه فعالیت تشویق می‌کنند؛ اما در این میان، مسئله‌ای که مورد توجه است، تصویری است که کودک از خود به نمایش می‌گذارد؛ به عنوان مثال اگر بازخورد مخاطبان به ویدئویی از تمرین ساززدن یک کودک مثبت باشد، موجب رشد و ترقی او خواهد شد، اما زمانی هم ممکن است از کودک تصویری منتشر شود که او را در آینده آزرده‌خاطر کند که طبعاً در این شرایط با آسیب‌های روحی شدیدی همراه خواهد بود.

این روانشناس معتقد بود در جامعه‌ای که به‌ناچار با فضای مجازی تلفیق شده است، کودکان باید هرچه امن‌تر در این فضا حضور پیدا کنند و چه بهتر که این حضور، با به‌نمایش‌گذاشتن یک هنر همراه باشد.

قاسم‌زاده در نهایت نقدی به فضای کلی جامعه کرد و خطاب به مسئولان افزود: متأسفانه در جامعه ما زمینه کافی برای به‌نمایش‌گذاشتن هنر زنان و دختران فراهم نشده و همین موضوع سبب شده است که بسیاری از نوجوانان کشور ما برای نشان‌دادن هنرشان به فضای مجازی روی آورند و با تبعات منفی آن مواجه شوند. این واقعیت که نوجوان میل به دیده‌شدن دارد، در همه جوامع غیرقابل‌انکار است؛ بنابراین لازم است در فضای حقیقی جامعه برای حضور مؤثر و هنرمندانه بانوان، خصوصاً نوجوانان، اقداماتی صورت بگیرد تا دیگر در فضای مجازی شاهد تلاش‌های متعدد آن‌ها برای جذب یک نگاه بیشتر نباشیم.