طرح جدید دولت برای راه‌اندازی خط تولید متمرکز گوهرسنگ‌ها | مشهد، مبدأ کریدور تجارت جهانی گوهرسنگ‌ها می‌شود

به گزارش شهرآرانیوز، حدود ۹ سال از زمانی که مشهد از سوی شورای جهانی صنایع دستی به‌عنوان «شهر جهانی گوهرسنگ‌ها» نام‌گذاری شد، می‌گذرد. ۹ سال طلایی که اگرچه از ابتدا قرار بود محدود به یک دوره چهارساله باشد، اما احداث بخش ویژه گوهرسنگ‌ها در دل موزه بزرگ خراسان و نیز یک گنجینه منحصر‌به‌فرد در پارک موزه علوم زمین به‌عنوان بزرگ‌ترین ژئوپارک خاورمیانه، شورای جهانی صنایع دستی را بر آن داشت تا این عنوان بین‌المللی را «تا اطلاع ثانوی» به مشهدالرضا(ع) اطلاق کند. از آن زمان تاکنون، مشهد «پایتخت گوهرسنگ‌های جهان» بوده است؛ عنوانی که براساس سابقه پنج‌هزارساله صنعت گوهرسنگ‌ها در این خطه می‌تواند سرآغازی بر شکل‌گیری یک هویت منحصر‌به‌فرد، جدید و البته بسیار سودآور برای مردم مشهد و استان خراسان رضوی باشد. در این گزارش، به بررسی جایگاه گوهرسنگ‌ها در گردش مالی شهر و البته چشم‌انداز‌های درخشان پیش‌رو پرداخته‌ایم تا با بیان مسائلی که برای اولین بار گفته می‌شود، اهمیت این جایگاه بیشتر بررسی شود.

اشتغال ۲۰ هزار نفر در بازار گوهرسنگ‌های مشهد

به طور کلی، وقتی قرار است شهری یک عنوان جهانی داشته باشد، هیئتی از نمایندگان سازمان جهانی یونسکو ابتدا تاریخچه هویتی آن شهر را تحت رصد دقیق و مطالعه ساختارمند قرار می‌دهند و پس از آن، در قالب سفر‌های متعدد از زیرساخت‌های مرتبط در آن شهر از نزدیک بازدید می‌کنند. روال کلی هم آن است که اگر آن شهر، تمام استاندارد‌های لازم را تأمین کرده و در فرایند‌های ارزیابی، نمره قبولی را کسب کرده باشد، آن وقت می‌تواند از آن عنوان بین‌المللی بهره‌مند شود. حالا اینکه مشهدالرضا(ع) چه‌طور توانست این برند بین‌المللی را به نام خود ثبت کند، موضوعی است که سمیه روانخواه، مسئول دبیرخانه شهر جهانی گوهرسنگ‌ها، در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز به بررسی جزئیات آن پرداخته است.

وی در این باره بیان کرد: به نظر من اتفاقی که سال ۱۳۹۵ برای مشهد افتاد، یک اتفاق بی‌نظیر نه‌فقط برای مشهد و خراسان رضوی بلکه برای ایران اسلامی بود؛ چراکه مشهد از میان ۵۲ شهر برتر جهان در حوزه گوهرسنگ‌ها، توانست راهی مرحله انتخاب نهایی شود و در انتها نیز در رقابت با دو نماینده از هند و تایلند، توانست به عنوان «شهر جهانی گوهرسنگ‌ها» دست پیدا کند. البته علت اصلی آن مربوط به سابقه طولانی صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در شهر ماست که به‌دلیل برخورداری و همجواری با معادن کمیاب عقیق و فیروزه حاصل شده و به‌تدریج، مصنوعات هنری حاصل نبوغ استادکاران خراسانی در سبد سوغات زائران شهر علی‌‌بن‌موسی‌الرضا(ع) جای گرفته است.

روانخواه افزود: درحال‌حاضر بالغ بر ۲۵۰۰ واحد تولیدی فعال در حوزه گوهرسنگ‌ها و زیورآلات سنتی داریم. دقت کنید که این تعداد، فقط مراکز تولیدی با کد کارگاهی رسمی هستند و مراکز عرضه در رده واحد‌های صنفی قرار می‌گیرند که نظارت و کنترل آن‌ها با اتحادیه طلا و جواهر است. حالا با درنظرگرفتن هردو بخش یعنی هم تولید و هم عرضه، برآورد ما این است که حدود ۲۰ هزار نفر در صنعت متمرکز نقره و گوهرسنگ‌ها مشغول به فعالیت باشند که این دو حوزه نیز به‌دلیل ارتباط بی‌واسطه‌ای که با هم دارند، از یکدیگر قابل انفکاک و جدایی نیستند.

به گفته مسئول دبیرخانه شهر جهانی گوهرسنگ‌ها، در کشور ما، مشهد تنها شهری است که اتحادیه مستقلی فقط در حوزه سنگ‌های قیمتی دارد که با بیش از ۵۰ سال سابقه، واحد‌های تولید و عرضه را در این شهر نمایندگی می‌کند؛ البته روانخواه این را هم گفت که فرصت‌های شغلی این هنرصنعت ممکن است از ۲۰ هزار نفر نیز بیشتر باشد، زیرا تعدادی از کارگاه‌های استان در شرایط غیررسمی و به‌اصطلاح زیرپله‌ای فعالیت دارند و احتمال قوی از فعالیت جمعیت بیشتری از استادکاران و کارگران در آن‌ها حکایت دارد.

سهم ایران از بازار گوهرسنگ‌ها، کمتر از ۰.۴ درصد!

اگرچه بازار گوهرسنگ‌ها در مشهد مدت‌هاست جای خود را در سبد سوغات زائر به‌عنوان یکی از مراجع تعیین‌کننده گردش مالی شهر باز کرده و براساس آمار رسمی گمرک ایران، از مجموع بیش از ۱۵۱ میلیون دلار فروش صادراتی ایران برای ۱۵ هزار تن صنایع دستی، بیش از ۱۳۱ میلیون دلار یعنی ۸۷ درصد مربوط به سنگ‌های قیمتی و فلزات گرانبها بوده است، اما حقیقت غیرقابل‌انکار این است که هنوز ظرفیت‌های بسیار زیادی در این حوزه وجود دارد. این ادعا را زمانی می‌توانید بهتر درک کنید که بدانید حجم بازار جهانی گوهرسنگ‌ها به بیش از ۳۰ میلیارد دلار می‌رسد و با درنظرگرفتن ۱۳۱ میلیون دلار سودآوری صنعت گوهرسنگ‌ها و زیورآلات سنتی، حدود ۰.۴ درصد از این بازار بزرگ جهانی به استادکاران ایرانی اختصاص دارد.

برای بررسی راهکار‌های رشد جایگاه گوهرسنگ‌های مشهد در بازار جهانی، مقصد همه پیگیری‌های ما به ساختمان استانداری خراسان رضوی رسید؛ جایی که غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی، در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز از آغاز اجرای طرح ویژه تولید و صادرات متمرکز بر انگشتر و گوهرسنگ‌ها از ۲۵ اردیبهشت خبر داد و تصریح کرد: برای این هدف ماه‌ها برنامه‌ریزی شده است. ببینید اصل مطلب این است که ما امروزه در بخش‌های جنوبی استان خودمان، خراسان جنوبی و حتی افغانستان، معادن ذی‌قیمت و ارزشمندی سراغ داریم که امروزه ثمره استخراج از آن‌ها به‌صورت ماده خام به کشور‌های شرق آسیا صادر می‌شود. حالا قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ در قالب یک برنامه راهبردی جدید، قرار است این مواد به‌شکل عمده و با حمایت‌های ویژه دولت تهیه شوند، خرج‌کاری آن‌ها براساس ظرفیت‌های بومی و دانش مهارتی استادکاران استان انجام شود و پس از آغاز اجرای پیمان‌نامه تجاری اوراسیا با تعرفه صفر صادراتی راه به بازار ۴۰۰ میلیون نفری پنج کشور شمالی پیدا کند.

به گفته نماینده عالی دولت در استان، مشهد شهر جهانی گوهرسنگ‌هاست و این عنوان بین‌المللی می‌تواند منشأ خیر کثیر و برکت بسیار برای استان باشد، اما مشروط به اینکه این هنرصنعت بتواند ارزآوری و درآمدزایی ایجاد کند. بر همین اساس، طرح جدید راه‌اندازی خط تولید و تجارت انگشتر و مصنوعات حاصل از گوهرسنگ‌ها در مشهدالرضا(ع)، فرصت ارزشمندی است که که براساس پیش‌بینی‌ها در آینده نزدیک، فواید خاص آن نصیب استادکاران خراسان رضوی خواهد شد.