درس‌هایی از نهج‌البلاغه | مالیات

بسم‌ا... الرحمن‌الرحیم و به نستعین. در قسمت قبل درباره چگونگی آغاز نامه حضرت به مالک اشتر صحبت کردیم. در ادامه این نامه امیرالمؤمنین (ع) چهار مأموریت برای مالک اشتر در اداره کشور مصر بیان می‌کنند. مأموریت اول فرمودند که:

«بِسْمِ ا... الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. هَذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ ا... عَلِیٌّ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ مَالِکَ بْنَ الْحَارِثِ الْأَشْتَرَ فِی عَهْدِهِ إِلَیْهِ حِینَ وَلَّاهُ مِصْرَ جِبَایَةَ خَرَاجِهَا وَ...

بسم ا... الرحمن الرحیم. این دستورى است که بنده خدا على (ع) به “مالک بن حارث اشتر” در فرمانش به او صادر فرموده است؛ و این فرمان را هنگامى نوشت که وى را زمامدار و والى کشور مصر قرار داد تا مالیات‌هاى آن سرزمین را جمع آورى کند و...»

این عبارت حضرت امیر (ع) به مالک اشتر معنایش این است که وظیفه تو این است که مالیات مصر را جمع‌آوری کنی؛ ببینید اسلام به نقش ثروت، واقف است و برای تولید ثروت ارزش قائل است.

مثلا در مورد زندگی فردی در خطبه متقین امام علی (ع) می‌فرمایند: «وَ طَلَباً فِی حَلَالٍ؛ و طالب حلال هستند.»

این جمله امام (ع) حاوی دو نکته اساسی است:

١-اهل تقوا، اهل تلاش و کوشش‌اند و برای امرار معاش خود و خانواده، در میدان کار و تلاش، چون مبارزی خستگی ناپذیر، جهاد می‌کنند.

٢-و تمام همّ و غمّشان کسب روزی حلال است. برای اهل تقوا در طلب روزی حلال بودن و خدمت به خلق از برترین عبادات و قدم برداشتن در این مسیر

هم شأن و رتبه جهاد فی سبیل الله است.

ایشان از پیامبر خدا صلّی ا... علیه و آله آموخته‌اند: «الْکَادُّ عَلَى عِیَالِهِ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ ا...؛ کسی که برای (تأمین) خانواده‌اش به سختی کار می‌کند مثل رزمنده در راه خداست. ‏» (بحار الأنوار (ط - بیروت) ج ‏١٠٠ ص ١٣.)

کسی که با زحمت نان حلال به‌دست می‌آورد و پول حلال به‌دست می‌آورد، مثل رزمنده‌ای است که در راه خدا دارد می‌جنگد. اگر ثروت حضرت خدیجه (س) نبود، کار اسلام پیش نمی‌رفت، بنابراین اسلام توصیه می‌کند که آدم‌ها دنبال تولید ثروت باشند و حاکم اسلامی هم باید برای اداره حکومت به‌دنبال جمع‌آوری مالیات باشد و مردم را هم در این‌باره مشارکت امر می‌کند. برای اداره امور کشور؛ البته درکنار اینکه مالیات جمع‌آوری می‌شود و این باید عادلانه باشد. در مصرفش هم باید دقت بکنند و مراقب باشند که مبتلای به اسراف در منابع مالی بیت‌المال نشوند و تقسیم و توزیع ثروت هم باید عادلانه باشد.

به‌هرحال اولین مأموریت به مالک اشتر را امیرالمؤمنین (ع) تولید ثروت بیان می‌کنند برای اینکه دست حکومت باز باشد و دولت برای امور اجرایی دستش باز باشد.

ان‌شاءا... که مسئولان ما بتوانند مالیات را عادلانه جمع‌آوری کنند و از فرار مالیاتی جلوگیری کنند. ان‌شاءا... و سلام‌علیکم و رحمه‌ا... وبرکاته.